Polski wkład w światowe kuchenne rewolucje - Stefan Popławski
Zdjęcie: pl.pinterest.com
Przyszły wynalazca przyszedł na świat 14 sierpnia 1885 roku w Warszawie. W rodzinnej kuchni państwa Popławskich zapewne najważniejszym sprzętem była kuchnia węglowa z blatem. Ale w wielkim świecie, pod koniec XIX wieku, trwająca rewolucja przemysłowa coraz śmielej wkraczała do kuchni i coraz śmielej podsuwała nowe urządzenia gospodyniom zajętym krzątaniną przy przygotowywaniu codziennych posiłków.
Gdy Stefan Popławski miał ledwie rok Amerykanka, Josephine Cochrane, opatentowała ręcznie napędzaną zmywarkę do naczyń. Gospodyni domowa z Chicago sama zaprojektowała urządzenie bezpieczniejsze dla kruchych naczyń niż ludzkie ręce. W tym samym mniej więcej czasie niemiecki inżynier, Carl von Linde opracował pierwszą lodówkę. Na razie urządzenie wykorzystywano do produkcji lodu na potrzeby lokalnego browaru. A przedsiębiorca z Austrii, Friedrich Wilhelm Schindler wpadł na pomysł wykorzystania elektryczności do gotowania i zbudował pierwszą kuchenkę elektryczną do domowego użytku. Wynalazek został doceniony i nagrodzony w 1893 roku na światowej wystawie w Chicago.
Nikt już nie mógł mieć wątpliwości, że elektryfikacja ułatwi życie w kuchni. Kolejne wynalazki miały pojawić się wkrótce dzięki silnikowi elektrycznemu o niewielkich rozmiarach - idealnych do sprzętów AGD. Konstruktorem pierwszego miniaturowego silnika był zresztą nikt inny jak Thomas Alva Edison, który w 1880 roku opatentował maszynę wymiarach 2,5×4 cm (4000 obr./min).
Mały Stefan miał zaledwie 9 lat, gdy znalazł się niemal w centrum tych innowacyjnych dokonań. W 1894 roku wyemigrował wraz z rodzicami, Janem i Emilią, do Stanów Zjednoczonych, gdzie rodzina osiedliła się w Racine, w stanie Wisconsin. To usytuowane nad jeziorem Michigan miasto stanowiło wówczas ważny ośrodek fabryczny, dokąd emigrowali Duńczycy, Czesi, Niemcy i czarni mieszkańcy południa USA.
Stefan mieszkał w centrum nowoczesnego i wielokulturowego tygla. Pierwszą pracę podjął jeszcze jako nastolatek, w fabryce powozów w Racine. Z zachowanych dokumentów wynika, że otrzymał powołanie do wojska w 1917 roku, ale nic nie wiadomo o przebiegu jego służby wojskowej.
"Mikser do napojów"
Kolejne lata okazały się przełomowe w jego życiu. Wkrótce otworzył własną firmę narzędziową Stephens Tool Co. i opatentował nożyczki przeznaczone do jednoczesnego cięcia w dwóch prostopadłych płaszczyznach, np. do wycinania kuponów. Wynalazek został dostrzeżony i okazał się na tyle interesujący, ze w 1919 roku otrzymał zlecenie od Arnold Electric Company, szybko rozwijającej się firmy szukającej pomysłów na wykorzystanie niewielkiego silnika elektrycznego.
Początkowo AEC zajmowała nieduży budynek Collier przy Washington Avenue i Northwestern Tracks w Racine, ale firma miała odnieść sukces i opatentować wiele innowacyjnych urządzeń dla gospodarstw domowych. Zlecenie dla Popławskiego dotyczyło branży gastronomicznej. Stefan Popławski miał zbudować urządzenie elektryczne do przyrządzania napojów ze sproszkowanego mleka. Zamówienie złożyła popularna w mieście Racine restauracja "Malted Milk".
O blenderach na razie nikt nawet nie słyszał. Znano już mikser elektryczny, czyli urządzenie do mieszania składników, np. na ciasto lub chleb (w produkcja od 1914 r.). Popławski miał opracować nieco inne urządzenie, które gwarantowałoby efekt aksamitnej, jednolitej konsystencji mlecznego napoju. Wymyślił sprzęt z wirującymi dwoma skrzyżowanymi ostrzami umieszczonymi na dnie kielicha, naczynia nakładanego na obudowę z silnikiem elektrycznym. Podczas ruchu obrotowego noży, dzięki sile odśrodkowej, rozdrabniana masa jest kierowana pod ostrza.
Pomysł Popławskiego, aby umieścić noże na dnie pojemnika, okazał się genialny. Działające w ten sposób urządzenie mogło siekać, rozdrabniać, mieszać nie tylko proszek na mleczny napój, ale również owoce do mlecznych koktajli.
W 1922 roku Stefan Popławski zgłosił do amerykańskiego urzędu patentowego "mikser do napojów" własnego autorstwa. "Można powiedzieć, że mój wynalazek składa się z czterech zasadniczych cech, a mianowicie: udoskonalonej konstrukcji pojemnika na napoje wraz z podstawą i mieszadłem obrotowym, stojaka z silnikiem elektrycznym i sposobem mocowania go do stojaka, specyficznej konstrukcji sterowanie wyłącznikiem elektrycznym silnika i elementami współpracującymi, dzięki którym pojemnik może być podparty na stojaku i jednocześnie zapewnia łatwe połączenie między wałem silnika a wałem mieszadła oraz uruchomienie włącznika silnik”, opisał we wniosku patentowym pierwszy na świecie blender. W 1924 roku wynalazek Polaka otrzymał prawną ochronę patentową, a Arnold Electric Company ruszyła z produkcją i sprzedażą urządzeń.
Hit rynkowy
Mikser do koktajli mlecznych szybko stał się hitem restauracji oferujących dotąd głównie gazowane napoje z fontann sodowych, pozwalał wzbogacić ofertę i zwiększyć zyski. Akcje firmy AEC poszybowały wysoko i w 1926 roku przedsiębiorstwo zostało odkupione przez Hamilton Beach Manufacturing Co., lokalną firmę z Racine, założoną w 1910 roku przez wynalazców Fredericka J. Osiusa i Chestera Beacha, a także specjalistę od reklamy Louisa Hamiltona. Mimo zmiany właściciela Popławski nie zerwał współpracy z firmą i kontynuował prace nad doskonaleniem swojego wynalazku. Opracował i opatentował jeszcze kilka wersji urządzenia, jak np. blender z silnikiem umieszczonym od góry i nożycami na dole, blender o mocy pozwalającej rozdrobnić na miazgę owoce i warzywa. Popławski opatentował również system mocowania kielicha na obudowie z silnikiem.
Uzyskał w sumie siedemnaście patentów, wśród których znajdował się również projekt pierwszego blendera do użytku domowego. Firma Popławskiego zajęła się produkcją urządzeń, a partnerzy z Hamilton Beach Manufacturing Co. wprowadzili urządzenie na rynek w 1933 roku. Do reklamy urządzeń (2) zaangażowano popularnego wówczas muzyka i radiowca Freda Waringa, który nie dość, że wziął na siebie promocję urządzenia, to dodatkowo zainwestował w projekt. Reklamowany przez artystę sprzęt kuchenny miał też wyjątkową nazwę - Waring Blendor.
Zestaw sprzedawany w cenie do 30 dolarów stał się popularnym urządzeniem nie tylko w kuchni i w lokalach gastronomicznych, ale także w szpitalach i ośrodkach naukowych, np. Jonas Salk wykorzystał urządzenie do miksowania martwych wirusów podczas prac nad szczepionką przeciw polio. W niespełna dwadzieścia lat sprzedano milion urządzeń Waring Blendor.
W 1946 roku Stefan Popławski postanowił wycofać się z branży i przejść na emeryturę. Sprzedał swoją firmę Stephens Tool Co. wraz z patentami kompanii John Oster Manufacturing Co. Do końca życia mieszkał w Racine, gdzie na miejscowym cmentarzu katolickim znajduje się również jego grób. Popławski zmarł 9 września 1956 roku w wieku 71 lat. Oryginalny blender polskiego wynalazcy znajduje się w kolekcji History Museum of Western Virginia.
Mirosław Usidus
